De Camarque

 19 t/m 21 oktober

Ten zuiden van Arles ligt een enorme delta, die gevormd wordt door de monding van de rivieren Petite Rhône en Grand Rhône. Het is de Camarque, een walhalla voor watervogels, maar voornamelijk bekend vanwege de witte paarden en stieren die hier grazen. Wij gaan hier een paar dagen fietsen. Dat is heel relaxed, want de Camarque is zo plat als een dubbeltje. Het enige obstakel kan de mistral zijn, maar tot nu toe valt het mee met de wind. Het dorp les Saintes Maries-de-la-Mer beschikt over voldoende camperplekken en wij kunnen met Betty bij het centrum pal achter de kademuur staan.  We staan dicht bij het Etang des Vaccares, een binnenzee die wordt afgescheiden door een dijk. Over die dijk loopt een fietspad, vanwaar je goed allerlei soorten watervogels kunt spotten. De spectaculairste steltlopers vinden we de flamingo's met hun witroze veren, lange hals en grote kromme snavels. Op de wetlands grazen de bekende witte Camarque paarden en zwarte stieren gemoedelijk samen. De stieren worden speciaal gefokt voor de stierenrennen. Gelukkig is dat niet zo'n bloederige vertoning als de stierengevechten die in Spanje plaatsvinden. Na hun optreden in de arena mogen ze gewoon weer in de wei rondhuppelen. Lang geleden graasden deze stieren in het wild, nu worden ze gehoed in z.g. manades. De hoeders - of gardians zoals ze in de Camarque heten - leefden vroeger in een eigen gemeenschap in hutjes met strodaken zonder ramen. Boven de deur hingen ze stierenhoorns op om het kwade af te weren. Hun onderkomens noemt men Cabanes. Van deze Cabanes zijn nu nog maar een paar over, de meeste zijn tot vakantiehuisje verbouwd. De gardians wonen tegenwoordig op gewone boerderijen. Eigenlijk zijn het ouderwetse cowboys, die de traditie van de Camarque in ere houden. 

Het is fantastisch om op de fiets door dit natuurreservaat te dwalen. We hadden de Camarque al eens eerder bezocht, maar nooit zo intens beleefd als nu. Want in oktober is het landschap betoverend mooi, vooral als het moerasland in het zonlicht paars en roodbruin kleurt. In de zomermaanden is Les Saintes-Maries-de-la-Mer één grote vakantiekolonie en moet je hier niet zijn. Het voor-of najaar is de beste tijd om de Camarque te bezoeken.

Eigenlijk is het toeval dat we uitgerekend dit weekend in Les Saintes-Maries zijn, want deze avond - het is al donker - vindt op het strand een bijzonder schouwspel plaats. In het licht van felle schijnwerpers wordt de aankomst van de heilige Maria's nagespeeld door de dorpelingen en de gardians.
Het verhaal speelt zich af aan het begin van onze jaartelling, toen er veel Christenen uit Palestina werden verjaagd. Onder hen Maria Jacoba en Maria Salomé, de moeders van twee apostelen, die samen met Maria Magdalena en nog anderen in een bootje zonder zeil, riemen of proviand over de Middellandse zee moesten vluchten. Ook Sarah, de zwarte bediende van de Maria's, mocht mee. Ze kon zich op het laatste moment nog  bij hen voegen omdat Maria Salomé haar mantel in het water gooide om te gebruiken als reddingsvlot. Goddelijke bescherming deed de rest.... De bootvluchtelingen kwamen uiteindelijk terecht in Europa, net als tegenwoordig gebeurt. Wat dat betreft is er in de loop der eeuwen niet veel veranderd. Ze kwamen zo ongeveer op deze plek aan land en verspreidden zich over de Provence, alleen de twee Maria's en Sarah bleven achter in de Camarque om het evangelie te verkondigen.                                                                                  

De dorpelingen en de gardians zien er in hun klederdracht beeldschoon uit. Een verteller doet zijn stinkende best een gepassioneerd verhaal neer te zetten en ook de bijpassende filmmuziek is zonder meer prachtig. Maar hoe knap de choreografie ook moge zijn, het meest indrukwekkend is het moment waarop tientallen witte paarden, in het blauwe licht van de schijnwerpers, door de witte schuimkoppen van de branding het strand op komen rennen. 

De volgende dag wacht ons opnieuw een bijzonder schouwspel. Vandaag wordt het bootje met de beelden van de twee Maria's uit de kerk gehaald en naar zee gebracht. Deze processie vindt 2 x per jaar plaats, in mei en oktober. Voorafgaand aan de processie is er een mis, waar de bisschop van Arles en de aartsbisschop van Aix bij aanwezig zijn. Van heinde en verre zijn mensen naar Les Saintes-Maries gekomen om dit spektakel bij te wonen en tegen halftwaalf is het eindelijk zo ver, iedereen verzamelt zich voor de kerk. Voorop lopen de gardians op hun paarden met in hun kielzog de Arlésiennes - de in klederdracht gestoken vrouwen en dochters - en de oudere gardians. Ze worden gevolgd door zingende priesters, koorknapen, lekenzusters en broeders met daarachter de overige parochianen. Op een grote draagbaar dragen vier mannen in blauwe gewaden de twee Maria's in het bootje mee. Via smalle straatjes loopt de stoet naar zee. Op de wijze van Avé Maria zing men: Salut, salut, O Saintes Maries, Salut, salut, O Saintes Maries! De liederen worden eindeloos herhaald en steeds weergalmen de woorden: Vivent les Saintes Maries!
Terwijl de processie zich naar het water beweegt, zorgen de gardians er met hun indrukwekkende paarden voor dat iedereen aan de kant gaat. Het is een bijzonder gezicht als de twee bisschoppen plaats nemen in het bootje, dat op het strand aan de vloedlijn blijft liggen en de vier dragers met de beide Maria's het water in lopen. Na afloop zegent de Bisschop van Arles de zee, het land en de mensen en onder het luiden van de kerkklokken keert de processie terug. Wij lopen ook terug naar het dorpsplein en nemen plaats op een terrasje. Het is een vrolijke boel op het pleintje en er wordt gitaar gespeeld en gedanst. Jammer dat er nu geen zigeuners in Les Saintes-Maries-de-la-Mer zijn. Die zijn er alleen tijdens de jaarlijkse bedevaart op 24 en 25 mei, wanneer - naast de twee Maria’s - ook het beeld van Sarah - schutspatrones van de zigeuners - uit de crypte van de kerk  wordt gehaald voor de jaarlijkse processie. Sarah is nooit heilig verklaard door het Vaticaan, maar dat boeit de zigeuners niet. Uit heel Europa komen die dag zo'n 10.000 zigeuners naar de Camarque voor hun pelgrimage. Een soort 'La Mama' erlebnis dus. In die dagen verandert het dorpje in een bonte kermis van zigeunerorkestjes, gouden kettingen, tatoeages en kleurrijke flamencojurken. Op deze plek wordt tevens, eens in de vier jaar, een nieuwe zigeunerkoningin gekozen. Dan is  het pas echt feest in Les Saintes-Maries-de-la-Mer.